Zonder twijfel is dit het onderwerp waar de meest verhitte discussies op het interweb over te vinden zijn, met veel fabels, meningen en overdrijvingen.
Motorolie is veel meer dan het zwarte goedje wat ze in het Midden-Oosten uit de grond trekken. Door allerlei bewerkingen en toevoegingen heeft het magische eigenschappen gekregen en komt het zeer nauw wanneer je de olie verwisselt, op welke dag en bij welk maanlicht… !Oh wacht dat zijn nou net de dingen die we hier willen ontkrachten.
Serieus nu: die bewerkingen en toevoegingen zijn van belang voor moderne oliën. Goedkope olie heeft dit niet en zal zeker slechter functioneren. Alles wat je moet weten over motorolie leggen we hier uit.
Het smeren is het belangrijkste doel van motorolie in je motorblok, het directe contact tussen bewegende delen wordt verminderd of zelfs vermeden. De motorolie zorgt er ook voor dat warmte, verbrandingsresten en slijtagedeeltjes worden afgevoerd naar je oliefilter. Door additieven (toevoegingen) in de olie wordt aankoeken van deeltjes aan motoronderdelen verminderd en voorkomen. De motor presteert hierdoor beter en resulteert zeker op langere termijn in minder slijtage. Andere belangrijke functies van olie zijn afdichting, roestwering, verlagen van brandstofverbruik en voorkomen van sludge (wittige aanslag veroorzaakt door vocht).
Viscositeit
Elke motor heeft in het serviceboekje een voorkeur olie meegekregen bijvoorbeeld 10W40 of 5W30. Hiermee wordt de viscositeit (vloeibaarheid of stroperigheid) van de olie aangegeven. Hoe lager de viscositeit, hoe dunner de olie.
De olie wordt opgedeeld in een viscositeitsklasse (SAE). Het eerste cijfer vóór de W geeft aan hoe dun de olie is bij lage temperaturen. Belangrijk bij een koude start, de olie moet dun genoeg zijn om direct goed te kunnen smeren en onderdelen weer van een beschermend laagje voorzien.
Het cijfer ná de W geeft aan hoe dik de olie is bij hogere temperaturen. Dat is belangrijk als de motor op temperatuur is. Als de motorolie te dun is verliest het zijn eigenschappen en smeert het niet meer. Dus 5W30-olie zal bij lage temperaturen gemakkelijker stromen dan een 10W30-olie.
Monograde of multigrade
Als er op een fles olie één getal staat betekent dat dit een monograde olie is, oftewel een olie die alleen voor een bepaalde temperatuur optimaal is. Er zal alleen een getal voor de ‘W’ staan: SAE 20W. Dit is dus niet geschikt voor motorfietsen.
Een multigrade olie is een moderne olie die schommelende temperatuurverschillen aankan en herken je aan twee cijfers na de SAE aanduiding: 5W30
De ‘W’ bij de SAE aanduiding staat voor winter.
Deze getallen zeggen dus alleen iets over de dikte bij een koude start, als de motor, na ongeveer een kwartier rijden, op bedrijfstemperatuur is zal de olie tussen de 80 en 100°C zijn.
Een dikke olie laat een sterkere smeerfilm achter, maar een dunne olie kan sneller vuil en warmte afvoeren en is bij een koude motor sneller op de te smeren plekken. Olie wordt echter dunner als de motor heet wordt. Een olie die koud nog dik genoeg is, is in een warme motor te dun en een olie die warm de juiste dikte heeft, is te stroperig als de motor koud is. Daarvoor zijn oplossingen gevonden in de vorm van een molecuul dat zich oprolt als het koud is en zich uitrolt als het warm wordt. Deze toevoeging (de VI-improver) zorgt er zo voor dat de olie bij hoge temperaturen minder snel (te) dun wordt.
Additieven of dopes
Dit zijn de geheime ingrediënten die de olieboeren aan hun olie toevoegen om prestaties te verbeteren, denk aan reinigingsmiddelen en middelen tegen slijtage, schuimvorming, roest en levensduur. Ze voorkomen dat er vuil op de cilinderwand neerslaat, dat de katalysator vervuilt, etc.
Goedkope oliën hebben weinig tot geen van deze additieven en zullen veel sneller ververst moeten worden.
Mineraal of syntheet
Minerale olie komt uit de raffinage van ruwe aardolie en wordt minimaal bewerkt om ongewilde zaken als koolwaterstoffen te verwijderen. Deze zijn goedkoper en goed geschikt voor oudere (klassieke) motoren. Minerale oliën hebben een relatief hoge viscositeit (dus dunner) en moeten vaker worden ververst dan synthetische oliën.
Synthetische motorolie wordt geheel bewerkt en aangepast. Hierbij kunnen ze elke gewenste eigenschap creëren zoals de lagere viscositeit bij een koude start en de lagere weerstand voor een lager brandstofverbruik. Een voordeel van de synthetische olie is dat de moleculen bijna allemaal hetzelfde zijn. Hierdoor ‘breken’ de moleculen niet zo snel onder het draaien van de motoronderdelen, waardoor de olie minder veroudert. Een ander voordeel is dat ze veel beter langs elkaar glijden, dat zorgt voor minder wrijving en dus voor minder brandstofverbruik. Synthetische motor-oliën zijn iets beter voor het milieu en beter en langer bestand tegen (zware) belasting.
Bij een halfsyntheet (semi-synthetisch) worden minerale en synthetische oliën gemengd om een relatief kwalitatief hoogwaardige olie te krijgen die minder kost dan een vol syntheet.
Kwalitatief goede olie is duurder maar doet op alle vlakken beter zijn werk.
Olieverbruik en bijvullen
Door het rijden wordt er ook wel wat olie verbruikt. Het smeren van de zuiger en cilinderwand zorgt ervoor dat er kleine hoeveelheden verdwijnen naar de uitlaat. Het olieverbruik per motor verschilt behoorlijk, per merk en zeker per voertuig. Honda motoren staan bekent om het zuinige olie verbruik, BMW juist om hun forse verbruik. Als een motor een halve liter per 1000km verbruikt valt dat nog binnen de norm-specificaties van de fabrikant. Bij Honda zal dit getal echter bijna nooit gehaald worden. Het is wel belangrijk om zelf met regelmaat je olieniveau te controleren. Motoren met een kleine oliecarter controleer je vaker, daar is een halve liter te weinig olie al snel schadelijk. Bijvullen doe je bij met dezelfde olie (merk en viscositeit) wat al in de motor zit.
Bij veel korte ritjes zal de olie sneller vervuilen, dus zal eerder vervangen moeten worden. Het motorblok wordt niet warm genoeg waardoor de verbranding en verdamping van vocht nog niet optimaal is en daardoor zal er meer vuilafzetting en sludge zijn.
Olie peilen
Controleer regelmatig het olie-niveau van je motor, ongeveer elke 1000km. Sommige motoren hebben nog een peilstok aan de vuldop, andere types hebben een kijkglas. Kijk in de handleiding (of zoek een Youtube filmpje) hoe het peilen bij jouw motor moet gebeuren. Zorg ervoor dat je motor goed recht staat en het olie-niveau moet tussen de Min en Max staan.
Te veel olie kan net zo schadelijk zijn als te weinig olie!
Oliefilter
Het oliefilter filtert vuil en afzettingen uit de motorolie en zorg zodoende voor een langere levensduur van het motorblok. Zonder een goed functionerend oliefilter loop je het risico de motor te beschadigen. Het onderstreept dus het belang van regelmatig onderhoud en vervanging! Vervang bij elke olie-verversingsinterval ook het filter. Bij goedkope filters loop je het risico dat deze minder lang hun werk blijven doen, bij slechte olie moet het filter nog meer presteren. Genoeg redenen om hier niet op te bezuinigen.
Vertaling van de handleiding
Je zit aandachtig de manual van je motor te bestuderen en komt deze zin tegen:
4tact motorfiets olie API Service classificatie SG (of hoger)
SAE 10W30, JASO T 903 Standard MA
API Service classificatie SG (of hoger)
De kwaliteitswaardering van de olie wordt aangegeven in API (American Petroleum Institute). De S is voor benzine motoren en de G is de kwaliteit die begint bij de laagste klasse A en doorloopt tot de hoogste klasse N.
SAE 10W30 is de viscositeit 10W30
JASO T 903 Standard MA
JASO staat voor Japanese Automotive Standards Organisation.
Het belangrijkste verschil met API en is dat JASO speciaal voor olieprestaties bij motorfietsen is. De belasting van olie is bij een motorfiets hoger dan een auto. T903 is de koppeling frictie test waaraan moet zijn voldaan om de MA aanduiding te verkrijgen.
De kwalificatie MA duidt op goede prestaties bij een natte koppeling (koppelingsplaten zitten in de motorolie). Voor motoren met een droge koppeling hanteert JASO de kwalificatie MB. Dit zijn oliën die niet voldoen aan de vereisten voor de MA-normering. Bij MA kan er nog een getal 1 of 2 achter staan waarbij de 2 weer hogere eisen zijn gesteld bij de wrijving van de koppeling en daardoor meer geschikt voor sportieve en hoog vermogen motoren.
Gebruik geen olie met een JASO MB-kwalificatie als de technische papieren MA voorschrijven en vice versa.
Kwalitatieve olie smeert beter het motorblok, koppeling en versnellingsbak en doet dat langer goed. Het kost je misschien een tientje meer maar op langere termijn betaalt dat zich terug.
10W30 of 10W40?
In de handleiding van motorfietsen in Noord-Europa staat vaak 10W30, toch adviseren we in Nederland 10W40, waarom?
10W40 is vrijwel gelijk aan 10W30 met dat verschil dat het bij 10°C hogere buitentemperaturen nog steeds dezelfde dikte houdt. Daardoor dus beter geschikt voor onze zomers.
Wijk verder niet af van de geadviseerde viscositeit. Te dikke of te dunne olie is schadelijk voor je motor.
Verversen
Dit gedeelte is voer voor lange discussies en eigen-ervaring-dus-de-beste meningen. Eigenlijk is het heel simpel: hou je aan de richtlijnen van het service-manual van jouw motor. Het komt niet op een paar honderd of zelfs 1000km (uitzondering zijn de hoge performance motoren). Maar als het ‘tijd’ is moet je het gewoon doen. De oude olie (en filter) is verzadigd met roetdeeltjes en de additieven zijn uitgewerkt, smeren zal het nog wel redelijk goed doen maar de overige taken veel minder. Als je de uitgewerkte olie niet ververst krijg je slijtage op kritische plekken in de motor. Het gevolg daarvan is dat het blok óf meer olie gaat gebruiken, óf meer benzine gaat gebruiken omdat de motor minder goed gesmeerd wordt.
Nog even deze basis zaken voor olie vervangen:
- Gebruik altijd een nieuw oliefilter en een nieuwe olie-aftap-ring om de aftapplug weer goed af te dichten.
- Beide onderdelen hoef je niet strak aan te trekken, handvast is vast genoeg.
- Vul je motor niet bij met die fles van de auto die nog in de garage staat.
Wat is goede olie?
Eigenlijk is dit vergelijkbaar met de motorbanden, de grote merken leveren allemaal kwalitatief goede olie. Daarnaast kun je vaak ook aan de prijs de kwaliteit afleiden, een duurdere olie zal meer additieven (dopes) hebben en daardoor beter en/of langer functioneren.
Om die reden verkopen wij Castrol Power RS maar op verzoek leveren wij ook oliën van bijvoorbeeld Bel-Ray of Motul.
Ook bij motorolie is er sprake van imitatie, kom je enorm goedkope synthetische olie van een premium-merk (online) tegen dan bestaat zomaar de kans dat het goedkope minerale olie is in een ‘duur’ flesje gegoten!
Gebruik in een moderne motor met katalysator geen oude olie, deze kan de werking van de katalysator aantasten.
Een ongeopende fles olie blijft jaren goed, een geopende fles synthetische olie zou na een jaar of 2 nog wel gebruikt kunnen worden maar de dopes zullen sneller uitgewerkt zijn.
Moeilijke woorden
Additief Chemische verbinding die aan een basisolie worden toegevoegd om bepaalde eigenschappen te bereiken dan wel te optimaliseren. Zo kunnen bijvoorbeeld het detergerend vermogen (reinigend vermogen), de viscositeitsindex, de oxidatiestabiliteit en schuimvorming door middel van additieven tot op zekere hoogte beïnvloed worden.
API – American Petroleum Institute
JASO – Japanese Automotive Standards Organization
SAE ( Society of Automotive Engineers ) is het internationale instituut dat de norm voor de motorolieviscositeit heeft vastgelegd.
